Wat is de relatie tussen eczeem en koemelkallergie bij een baby?

Baby’s krijgen soms al snel na de geboorte te maken met eczeemplekken op het lichaam. Ouders leggen daarbij vaak de relatie met een voedselallergie en dan met name een koemelkallergie. Maar is dat helemaal terecht? Daarover gaat dit artikel. We eindigen met tips en behandelmethoden voor ouders, tegen babyeczeem.

Tegenwoordig is er veel bekend over de oorzaken van zowel eczeem als allergieën. Toch is het voor ouders vaak onduidelijk waar het huidprobleem van het kindje precies begint. Krijgt een baby eczeem van een allergie of krijgt het juist last van een allergie door eczeem?

Voordat we hier dieper op ingaan, bespreken we eerst wat eczeem bij baby’s precies inhoudt, wat koemelkallergie is en op welke manieren deze aandoeningen overeenkomsten vertonen.

Verschillende soorten eczeem bij baby’s

Eczeem is een huidaandoening waarbij er sprake is van een ontstekingsreactie van de huid. Daardoor ontstaat er een beschadigde huidbarrière. Dit wordt meestal veroorzaakt door een combinatie van genetische aanleg en externe factoren. Bij externe factoren moet je denken aan allergenen of irriterende stoffen.  

In een gezonde huid vormen de huidcellen een stevige barrière, vergelijkbaar met bakstenen in een muur, waarbij de stof filagrinne zorgt voor goed functionerend “cement” tussen de cellen.  

Bij eczeem ontbreekt dit cement grotendeels door een tekort aan filagrinne. Hierdoor raakt de huidbarrière verzwakt. De huid verliest vocht en irriterende stoffen en allergenen kunnen makkelijker binnendringen. Er ontstaat vervolgens een ontstekingsreactie met jeuk, roodheid en schilfering.  

Onderstaande afbeelding laat zien hoe een tekort aan filagrinne ervoor zorgt dat teveel vocht de huid verlaat. 

De meest voorkomende soort wereldwijd is atopisch eczeem (ook wel constitutioneel genoemd). Hierbij is de huid droog en schilferig, vaak met jeukende plekjes.

Ook bij baby’s is atopisch eczeem de meest voorkomende eczeemsoort. Naast atopisch eczeem zijn contacteczeem en seborroïsch eczeem eczeemsoorten waar baby’s last van kunnen krijgen.

Wat is koemelkallergie?

Een koemelkallergie ontstaat wanneer het immuunsysteem van een baby reageert op de eiwitten in koemelk, zoals caseïne en wei-eiwitten. Het ziet deze stoffen als schadelijk.

Dit kan gebeuren omdat deze eiwitten onterecht worden gezien als een bedreiging door je immuunsysteem. Om die bedreiging tegen te gaan, maakt het lichaam antistoffen aan en dit zorgt dan voor een allergische reactie. Die reactie kan zich uiten in maagdarmklachten, huidklachten en luchtwegklachten.

Een complete lijst met mogelijke klachten bij koemelkallergie lees je hier.

Ongeveer 70% van het immuunsysteem bevindt zich bij mensen in de darmen. Die spelen een belangrijke rol in het beschermen van het lichaam tegen ziekteverwekkers. Bij baby’s is het maag-darmkanaal nog in ontwikkeling, waardoor de darmwand gevoeliger is en gemakkelijker eiwitten kan doorlaten die het immuunsysteem activeren. Daarom zie je deze abnormale reactie op koemelk vooral bij baby’s ontstaan.

Waarom wordt eczeem vaak gekoppeld aan koemelkallergie?

Daar zijn drie redenen voor te geven. De onderstaande situatie eind jaren ’80 begin jaren ’90 speelde daarbij in ieder geval een rol:

Verbetering van klachten door dieetverandering

Zo’n 20 tot 30 jaar geleden heerste bij veel ouders het idee dat eczeem bij hun pasgeboren kindje werd veroorzaakt door voedselallergieën. Met name koemelk zou de boosdoener zijn.

Dat idee ontstond deels doordat in de jaren ’80 en ’90 meer vrouwen na de bevalling weer de arbeidsmarkt betraden. Zwangerschapsverlof was korter dan nu en kolfvoorzieningen waren minder goed geregeld. Hierdoor werd vaker overgegaan op flesvoeding, wat kan hebben bijgedragen aan een grotere blootstelling aan koemelkeiwit.

Nadat de moeders een aantal weken met die flesvoeding bezig waren, constateerden zij plotseling dat hun kindje eczeem kreeg. Meestal ging het dan om atopisch eczeem. Kwam dit door die koemelk?

De EuroPrevall studie

Hier is uitgebreid onderzoek naar verricht, onder meer via de grootschalige Europese studie EuroPrevall. In deze studie werden duizenden ouders en hun kinderen betrokken om voedselallergieën, zoals koemelkeiwitallergie, en de invloed daarvan op huidaandoeningen zoals eczeem te onderzoeken.

Uit de studie bleek dat bij sommige baby’s, na het stoppen met koemelk in hun dieet, het eczeem bleef bestaan. Inmiddels weten we, na meerdere onderzoeken, dat er geen duidelijke relatie bestaat tussen het geven van koemelk aan baby’s en het ontstaan van eczeem.

Koemelkallergie kan eczeem wel wat verergeren of het uitlokken. Maar dat koemelk de hoofdoorzaak is, dat is nooit aangetoond. Het is eerder een trigger bij mensen die al vatbaar zijn voor eczeem.

Overlap in symptomen

Zowel eczeem als koemelkallergie zorgen voor huidklachten zoals roodheid, jeuk, en uitslag. Bij baby’s kan het soms moeilijk zijn voor ouders om het verschil te zien tussen eczeem en een allergische huidreactie veroorzaakt door koemelk. Dit komt omdat sommige klachten bij koemelkallergie vergelijkbaar zijn met die van eczeem, zoals huiduitslag, roodheid of jeuk.

Atopische aanleg

Veel baby’s met eczeem hebben een zogenaamde atopische aanleg. Dit betekent dat ze een verhoogde kans hebben op allergische aandoeningen, waaronder eczeem, astma en voedselallergieën zoals koemelkallergie.

Dit betekent dus dat zowel atopisch eczeem als een aanleg voor een voedselallergie naast elkaar kunnen bestaan. Dit kan verwarrend zijn en het idee geven dat de koemelk verantwoordelijk is voor het ontstaan van de eczeem.

De laatste 7 jaar is een tegenovergesteld beeld ontstaan. Eczeem versterkt juist de kans op een voedselallergie. Daarover meer in de volgende paragraaf.

Eczeem is een risicofactor voor het krijgen van een allergie

Om het verband tussen eczeem en een voedselallergie te begrijpen, kunnen we niet om het begrip cutane sensibilisatie heen.

Cutane sensibilisatie: hoe een beschadigde huid allergieën veroorzaakt

Cutane sensibilisatie is een proces waarbij het immuunsysteem overgevoelig raakt voor een stof (allergeen) die via de huid binnentreedt. Sensibilisatie betekent dat je ergens allergisch voor wordt. Cutane wil zeggen dat dit proces via je huid ontstaat.

Dit treedt vaak op bij een beschadigde huidbarrière, zoals bij eczeem. Voor allergenen is het via een beschadigde huidbarrière een stuk makkelijker om in contact te komen met de huid.

Zo’n 20 jaar geleden nog dachten onderzoekers dat een allergie ontstond doordat je eerst de stof, bijvoorbeeld een pinda, een aantal keer gegeten moest hebben en als reactie daarop ontstond dan een allergische reactie.

Tegenwoordig weten de experts dat het anders zit.

• Oral exposure: Uit studies blijkt dat onnodig starten met een dieet het risico op het ontwikkelen van een voedselallergie juist verhoogt. Wanneer kinderen een voedingsmiddel eenmaal eten en dit ook regelmatig blijven doen, blijft de kans op een allergie daarentegen zeer klein.
• Cutaneous exposure: Op het moment dat een baby eczeem heeft, dan ontstaat de voedselallergie omdat het voedingsmiddel de huid kan binnendringen. En dit kan gebeuren doordat de huidbarrière bij eczeem beschadigd is. Daarom is het zo belangrijk om eczeem bij baby’s op tijd te behandelen. Hiermee verklein je het risico op een voedselallergie bij je kindje.

Welke behandelingsmethoden daarvoor kunnen worden ingezet, bespreken we in de volgende paragraaf.

Behandeling van babyeczeem

We bespreken de verschillende manieren waarop eczeem bij baby’s wordt behandeld. De behandelingsmethoden zijn gericht op het verminderen van klachten en het herstellen en beschermen van de huidbarrière.

Hydratatie met vette crèmes of zalven

Vettige crèmes of zalven (emolliënten) worden vaak ingezet als basisbehandeling. Ze helpen de huidbarrière van het kindje te versterken en uitdroging te voorkomen​. De zalf of crème creëert een barrière op het babyhuidje. Die barrière zorgt ervoor dat vocht niet de huid kan verlaten, maar voorkomt ook dat irriterende stoffen de huid binnen treden. Voorbeelden van vette zalven zijn vaseline of cetomacrogol.

Als alternatief raden specialisten soms ook honingzalven aan. Op de babyhuid zitten altijd bacteriën, schimmels en virussen. En een honingzalf werkt desinfecterend.

Een voorbeeld van een honingzalf is Dermel, die helpt bij het verlichten van eczeemklachten zoals jeuk en irritatie. Dit wordt mogelijk gemaakt door de antibacteriële werking van de zalf.

Krabpakken speciaal voor baby’s

Er bestaat speciale elastische krabkleding voor baby’s om met name het krabben bij jeuk te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan rompertjes, mutsjes en slobbroekjes. Deze kleding valt strak op de huid en gaat prima samen met vette zalf. De pakken zijn zo ontworpen dat de zalf namelijk in de huid trekt en niet in het pak.

Badroutines aanpassen

Baby’s gaan meestal niet dagelijks in bad, maar als ouder zul je toch regelmatig je kindje moeten wassen. Een babyhuidje is gevoelig, dus voorzichtigheid is geboden. Waar let je als ouder op:

• Gebruik lauw water en beperk het baden tot zo’n 5-10 minuten. Dit helpt om vocht vast te houden. Direct na het baden, smeer je een hydraterende crème of zalf op.
• Gebruik een milde, zeepvrije reiniger of een badolie. Agressieve zepen zorgen er namelijk voor dat vet van het babyhuidje wordt gewassen, wat zorgt voor extra uitdroging en irritatie van de huid.
• Breng direct na het bad een vette zalf of crème aan bij je kindje om vocht vast te houden.

Corticosteroïden (hormoonzalven)

Hebben bovengenoemde behandelingen onvoldoende effect? Dan kan het gebruik van corticosteroïden een effectieve optie zijn om de eczeem onder controle te houden. Corticosteroïden zijn medicijnen en geen huidverzorgingsproduct zoals een vette zalf. Ze zijn gericht op het remmen van ontstekingen.

Artsen stemmen de sterkte van corticosteroïden af op de ernst van het eczeem en de leeftijd van het kindje.

Alternatieve verzorgende crèmes bij eczeem

Naast vette zalven of crèmes als basisbehandeling is ALHYDRAN een alternatieve hydraterende crème die ook als basisbehandeling kan worden aangebracht op de babyhuid. Twee varianten van ALHYDRAN zijn geschikt bij eczeem en mogen wanneer het kindje de leeftijd van 3 maanden heeft bereikt ook op de babyhuid worden aangebracht.

Dat zijn ALHYDRAN Eczema Care en ALHYDRAN Anti Itch Care. Beide crèmes hebben iets andere functie bij het behandelen van symptomen van eczeem.

Eczema Care: Verlicht eczeemklachten zoals roodheid, schilfers, jeuk en droogheid en verlengt eczeemvrije periodes

Anti Itch Care: Is specifiek gericht op het verlichten van jeuk op de huid. De creme helpt jeuk door verschillende huidproblemen te verlichten en de drang om te krabben te verminderen. Dat geldt ook voor jeuk bij eczeem.

Test ALHYDRAN Anti Itch of Eczema Care altijd even op de binnenkant van de pols of op de elleboog van je kindje. In geval van mogelijke bijwerkingen is dat een veilige manier om dit te onderzoeken. Overleg ook altijd even met een behandelend arts.

Samenvatting

Eczeem en koemelkallergie bij baby’s worden vaak aan elkaar gekoppeld, maar het is een  complexe relatie. Eczeem, met name atopisch eczeem, komt veel voor en ontstaat door een beschadigde huidbarrière. Koemelkallergie is een overreactie van het immuunsysteem op koemelkeiwitten.

Hoewel koemelkallergie eczeem kan verergeren, is het geen hoofdoorzaak. Omgekeerd kan eczeem het risico op voedselallergieën vergroten door cutane sensibilisatie.

Het is daarom belangrijk eczeem tijdig te behandelen, bijvoorbeeld met vette zalven en eventueel corticosteroïden. Overleg altijd met een arts bij twijfel over symptomen of behandeling.

Geraadpleegde literatuur

• Fernández-Rivas, M et al (2023). The EuroPrevall outpatient clinic study on food allergy: background and methodology. National library of medicine.
• Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. (2023). Preventie van voedselallergie. https://www.ntvg.nl/artikelen/preventie-van-voedselallergie
• Nederlandse Huisartsen Genootschap. (z.d.). Eczeem. Richtlijnen. https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/eczeem
• Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. (z.d.). Constitutioneel eczeem. https://nvdv.nl/folders/constitutioneel-eczeem
• Stichting Voedselallergie. (2012). Koemelkallergie: Informatie voor ouders en verzorgers van kinderen met koemelkallergie [Brochure]. Stichting Voedselallergie. https://www.voedselallergie.nl/images/brochures/sva-brochure-koemelkallergie-120104_v1.pdf
• Van der Zande, G. (2023). Eczeem: Hoe krijgt je kind het? Happy Living Academy. https://www.happylivingacademy.com/f/eczeem-hoe-krijgt-je-kind-het